Co to jest kara umowna?
Polskie prawo definiuje, czym jest kara umowna i jak można ją stosować. Z punktu widzenia przepisów najistotniejsze są dwa artykuły: 483 i 484 artykuł Kodeksu Cywilnego.
Art. 483 [Kara umowna]
- 1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
§ 2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
Art. 484 [Wysokość]
- 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
Czego mogą dotyczyć kary umowne w IT?
Z zapisów wynika, że:
- Kary umowne mogą dotyczyć wyłącznie nienależytego wykonania lub niewykonania usług niepieniężnych. A więc dotyczy mogą np. Niezrealizowana jakiejś usługi w terminie, natomiast NIE mogą dotyczyć nieterminowej wypłaty wynagrodzenia
- Odszkodowania powyżej kary umownej można dochodzić tylko wtedy, gdy jest to wyraźnie zapisane w umowie
- Zapłata kart umownej powinna mieć miejsce w przypadku samego wystąpienia konkretnego zdarzenia – nie musi ono skutkować powstaniem szkody
Kary umowne mogą dotyczyć różnych elementów kontraktu – ustawa nie reguluje czynności, które mogą im podlegać. Krótko mówiąc – to strony między sobą ustalają, co zostanie zapisane w umowie.
Mogą to być:
- Nieterminowe wykonanie usługi
- Opóźnienie w przekazaniu przedmiotu umowy
- Niedostarczenie zamówionych towarów
- Złamanie tajemnicy przedsiębiorstwa, poufności
- Ujawnienie danych
Warto pamiętać, że dopiero zapisanie wszystkich tych elementów w umowie skutkuje obowiązkiem zapłaty kary umownej.
Wysokość kar umownych w IT
Istotne z punktu widzenia przepisów prawa są nie tylko same zapisy regulujące występowanie kar umownych, ale także metody określania ich wysokości. Jeśli nie ustalamy konkretnych kwot – wysokości kar – powinniśmy wprowadzić taką metodę ich liczenia, która pozwoli w przyszłości łatwo oszacować konkretną kwotę. Czytamy o tym w wyroku SN z dnia 3 października 2019 r., I CSK 280/18).
Przy konstruowaniu postanowień dotyczących kar umownych należy pilnować kilku elementów aby nie zostały one potem podważone.
W pierwszej kolejności chodzi o sposób wyliczania kary umownej.
Jeżeli strony nie ustalą w umowie wprost kwoty kary umownej, to powinny wprowadzić taki miernik jej wyliczenia, aby chodziło jedynie o dokonanie w przyszłości (gdy zajdą przesłanki naliczenia tej kary) działania o charakterze wyłącznie arytmetycznym, bez konieczności ustalenia podstawy, od której będzie uzależniona wysokość kary umownej.
Podobnie sprawa ma się z terminami wypłaty takich kar. Jeśli w umowie nie określimy konkretnie momentu zapłaty, tworzymy zobowiązanie “wieczne”. A to w oczywisty sposób mija się z celem.
Funkcje kar umownych w IT
Pora dowiedzieć się więcej na temat samych funkcji kar umownych. A tych jest kilka. Do najważniejszych należą bez wątpienia funkcja motywacyjna, gwarancyjna i odszkodowawcza. Sama świadomość możliwości zapłaty kary na wypadek niewykonania zapisów umowy często wystarczy, by podejść do pracy z pełnym profesjonalizmem.
Kiedy kara umowna nie będzie wypłacona?
Zgodnie z zasadą zapisaną w art. 471 KC dłużnik musi naprawić szkodę, która wynika z niewykonania przez niego zobowiązania. Są jednak odstępstwa od tej zasady, np. Sytuację, w której dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które uniemożliwiły wykonanie tego zobowiązania. Krótko mówiąc – jeśli dłużnik dowiedzie, że opóźnienia lub inne elementy nienależytego wykonania umowy są wynikiem zewnętrznych okoliczności, na które nie miał wpływu, nie będzie ponosił za nie odpowiedzialności.
Warto pamiętać, że ubezpieczenie dla IT – czy to OC programisty, czy spółki – nie chroni przed ewentualnymi karami umownymi. To tak zwane wyłączenie odpowiedzialności.
Kary umowne w IT
Kary umowne w branży IT to gorący temat, który porusza zarówno zleceniodawców, jak i zleceniobiorców. Przed podpisaniem umowy warto więc ZAWSZE zapoznać się dokładnie ze wszystkimi jej zapisami. Tylko w ten sposób będziemy w stanie odpowiednio się zabezpieczyć, by ograniczyć skutki potencjalnych problemów w przyszłości.
